Werkdruk wegnemen is niet alleen kwestie van geld

Ouders moeten opkomen voor beter onderwijs

Leerkrachten eisen tijdens de kabinetsformatie miljarden extra voor het basisonderwijs. Ze dreigen te staken. Ouders, onder aanvoering van presentatrice Sophie Hilbrand, verklaren zich solidair. Maar er is meer nodig dan geld om het vak aantrekkelijker te maken, bijvoorbeeld betere carrièreperspectieven en meer aandacht voor persoonlijke ontwikkeling, betoogde ik in een eerder blog (leerkrachten moeten meer tijd krijgen om zich te ontwikkelen). In dit tweede blog pleit ik ervoor om ook meer te doen aan het verlagen van de werkdruk. Geld voor het verkleinen van klassen alleen, is niet voldoende. Scholen moeten ook werken aan beter onderwijs, samen met ouders. 

‘Onze werkdruk is veel te hoog’ stellen leerkrachten die extra geld voor het basisonderwijs eisen.  Volgens hen zijn de klassen tegenwoordig veel te groot. Ook zeggen ze op steeds meer kinderen met gedrags- en leerproblemen te stuiten. En dan hebben we de belangrijkste oorzaak van de hoge werkdruk nog niet gehad: de toenemende administratieve rompslomp. Leerkrachten voelen zich niet alleen een meester of juf maar ook een administratief medewerker, conciërge, politieagent en verzorger. Ze eisen extra geld, onder meer voor kleinere klassen. 

Zij hebben zeker een punt. Als extra geld naar kleinere klassen gaat, kan dat de werkdruk verlagen. Dat is ook goed voor de kwaliteit van het onderwijs. In kleine klassen is immers meer tijd en aandacht voor kinderen. Maar ik denk dat extra geld voor kleinere klassen alleen niet genoeg is om het werk weer aantrekkelijker te maken. Daarvoor moet veel veranderen aan de loopbanen (lees mijn eerste blog), maar ook aan de organisaties waar ze werken en het leiderschap daar. Want de leerkrachten klagen in onderzoeken ook over omstandigheden zoals de regelzucht van de overheid, toenemende leerproblemen van kinderen en veeleisende ouders.

Weinig speelruimte

Dat klagen over te weinig speelruimte past bij het gevoel van een te hoge werkdruk. Want die wordt niet alleen veroorzaakt door te veel werk, maar ook door een gebrek aan autonomie. Je kunt je afvragen of het moeilijk is om dat gevoel weg te nemen. De speelruimte is vaak veel groter dan in de praktijk wordt benut. Neem de administratieve rompslomp. Hoe zwaar dit op de schouders van leerkrachten rust, hangt af van hoe de school met de regels omgaat. Door te versimpelen kunnen scholen veel ruimte voor leerkrachten scheppen. De overheid eist bijvoorbeeld een groepsplan, maar er staat nergens dat dit een papieren tijger moet zijn. Een eenvoudig A4-tje volstaat. 

Ook is er voldoende ruimte om zelf inhoud te geven aan het onderwijs. Een mooi voorbeeld is juffrouw Kiet Engels uit Hapert, over wie een succesvolle filmdocumentaire is gemaakt. Zij geeft onderwijs aan getraumatiseerde kinderen van vluchtelingen uit Syrië en Irak die in Nederland mogen blijven. Juffrouw Kiet laat zien hoe ver je kunt komen met veel aandacht en een eigen aanpak. Zij praat ook met ouders over wat het kind nodig heeft. Leerkrachten kunnen dit voorbeeld volgen en meer ruimte nemen. 

Het 10-minuten gesprek afschaffen

Ik vind het jammer dat leerkrachten veeleisende ouders noemen als factor die de werkdruk verhoogt. Daar gaat de suggestie van uit dat het werk lichter wordt als wij ons afzijdig houden. De observatie dat ouders veeleisend zijn en het heil te vaak van scholen verwachten kan ik volgen. Maar dat mag toch geen reden zijn om ze nog minder te betrekken? Het verschijnsel 10-minutengesprek zegt eigenlijk al genoeg; voor je het weet sta je weer op straat. Ik zou er niet rouwig om zijn als dit wordt afgeschaft. 

Het is verstandiger om ouders juist meer te betrekken. Het onderwijs gaat immers over: kinderen een goede toekomst geven. Dat moeten leerkrachten en ouders samen doen. En wanneer ze het vaker samen doen, wordt het minder zwaar! Ook voor beter onderwijs – en daarmee een mooier vak – moet je meer met ouders om tafel. Maar liefst 68 procent van de leerprestaties van kinderen wordt beïnvloed door de ouders en de omgeving waarin ze opgroeien. Slechts 32 procent is toe te schrijven aan de school. Het beter betrekken en bewust maken van ouders van hun rol, invloed en verantwoordelijkheid kan veel uitmaken in de ontwikkeling van kinderen. Dat pleit er voor om, net als juffrouw Kiet, intensief met ouders te praten. Je zou ze veel meer de school in moeten trekken. 

Werkdruk verlagen, maar hoe?

Als scholen de werkdruk werkelijk willen verlagen, dan moeten ze niet wachten op geld voor kleinere klassen. Ze kunnen nu al aan de slag gaan met teams. Samen kunnen leerkrachten afspreken om bijzaken te schrappen, een einde te maken aan bureaucratie en taken beter onderling te verdelen. Ze moeten ook werken aan een intensievere band met ouders. Dat verlicht, als je het goed doet, de last voor leerkrachten. Ik zeg niet dat dit gemakkelijk is. Daarvoor is visie nodig en leiderschap bij scholen. Al voordat ze hun kind voor de eerste keer brengen moeten ouders weten hoe deze basisschool de komende acht jaar denkt en werkt. De school mag daarbij duidelijk maken dat zij ook iets van de ouders verlangt, bijvoorbeeld voorlezen, op school helpen of samen doelen stellen. Dan komt het ook niet uit de lucht vallen als een school de ouders vraagt of zij een bijdrage willen leveren, bijvoorbeeld een keer voor de klas staan. Door meer samen te doen wordt duidelijk dat de ontwikkeling van het kind een gezamenlijke verantwoordelijkheid is. 

Staking

Als we onderwijs samen doen, dan moeten ouders ook opkomen voor leerkrachten. Bijvoorbeeld bij de staking die nu is aangekondigd. Want beter werk en beter onderwijs zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Presentatrice Sophie Hilbrand roept ouders terecht op om van zich te laten horen. Het viel haar bij het maken van haar televisieprogramma over burn-out (Sophie in de Kreukels) op hoe nijpend de problemen in het primair onderwijs zijn. 

Misschien moeten we onze kinderen, tijdens een staking, thuishouden. Laten we alleen niet de fout maken om het bij een oproep voor meer geld, voor hogere salarissen en kleinere klassen, te laten. Want beter onderwijs is meer dan een geldkwestie. Betere loopbanen, minder bureaucratie en meer vrijheid voor leerkrachten kun je niet kopen. Daarvoor is visie nodig van de overheid, schoolbesturen, leerkrachten én ouders.